Fabrikat e armatimeve nuk prodhojnë më vetëm çelik. Ato prodhojnë kod. Kjo është fytyra e re e luftës moderne, ku makineritë nuk janë më vetëm mjete, por bashkëpunëtorë që vendosin, parashikojnë dhe përshtaten. SHBA, Kina dhe Evropa po garojnë për të ndërtuar avionë luftarakë me inteligjencë artificiale (AI) – teknologjinë që pritet të ndryshojë përgjithmonë balancën e fuqisë ushtarake.
Në thelb të kësaj gare qëndron koncepti i “Avionëve Luftarakë Bashkëpunues” (CCA) – një brez i ri mjetesh ajrore që nuk drejtohen, por mbikëqyren nga njeriu. CCA-të nuk janë më thjesht ndihmës të pilotit, por partnerë që marrin vendime në kohë reale, duke kryer misione të rrezikshme dhe duke vepruar në mënyrë autonome.
Ndryshe nga një avion tradicional si F-35, që kushton mbi 100 milionë dollarë dhe kërkon më shumë se një dekadë për t’u ndërtuar, një CCA mund të prodhohet shumë më shpejt, me kosto rreth 25–30 milionë dollarë. Ato janë më të vogla, më të lehta dhe kërkojnë mirëmbajtje minimale. Një CCA mund të ketë jetëgjatësi 6–7 vjet, duke e bërë atë të përshtatshme për misione ku humbja e avionit nuk ndikon në fuqinë ushtarake.
Roli i operatorit ka ndryshuar rrënjësisht. Ai nuk piloton më avionin, por e komanduar atë si pjesë e një “grupi sulmi” prej disa mjetesh autonome. Njeriu përcakton objektivat dhe rregullat e angazhimit, ndërsa AI menaxhon fluturimin, shmang kërcënimet dhe zgjedh strategjinë e sulmit. Lufta ajrore po shndërrohet në një sistem komandimi, jo pilotimi.
SHBA-të e kanë vendosur inteligjencën artificiale në zemër të strategjisë së tyre ushtarake me programe si Replicator, që synon prodhimin masiv të mjeteve autonome.
Kina po ecën edhe më shpejt, duke integruar AI në çdo nivel të ushtrisë – nga dronët te nëndetëset pa pilot. Edhe Evropa, përmes projekteve FCAS dhe Tempest, po ndjek të njëjtin drejtim, megjithëse me ritëm më të ngadaltë për shkak të burokracisë.
Ndërkohë, vendet e Lindjes së Mesme, si Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Arabia Saudite, po investojnë në sisteme të ngjashme, duke parë në inteligjencën artificiale një mënyrë për të fituar ndikim ushtarak pa koston e avionëve të shtrenjtë perëndimorë.
