The Economist
Përktheu Klodjana Agaj
Opozita e Turqisë shënoi një përmbysje spektakolare në zgjedhjet lokale të 31 marsit, duke fituar kontrollin e qyteteve më të mëdha të vendit, duke tejkaluar partinë qeverisëse për Drejtësi dhe Zhvillim (AK) në mbarë vendin dhe duke i dhënë presidentit të vendit Recep Tayyip Erdogan, një goditje të madhe. Deri në orët e vona të natës Partia Popullore Republikane (CHP) e opozitës ishte me ritmin për të marrë 37.2% të votave të përgjithshme, krahasuar me 36.2% për AK.
Por kjo shifër e përgjithshme maskoi fitore shumë më të mëdha në qytetet e mëdha. Në Stamboll, qyteti më i rëndësishëm në zgjedhjet, në të cilat turqit votuan për kryetarët e bashkive dhe këshillat e qytetit, Ekrem Imamoglu, kryebashkiaku i CHP-së së qytetit, u kthye në një mandat tjetër. Me shumicën e votave të hapura, kryebashkiaku aktual kishte marrë 50.5% të votave, krahasuar me 40.7% për rivalin e tij AK, Murat Kurum, një ish-ministër i çështjeve urbane.
Vetëm kjo ishte një goditje për Erdogan dhe AK, të cilët ishin të vendosur të rifitonin kontrollin e qytetit më të madh të vendit, të cilin e kishin drejtuar për një çerek shekulli deri në fitoren e papritur të Imamoglu në 2019.
Por edhe më tronditëse ishin rezultatet gjetkë. “Cunami,” shkroi një zyrtar i CHP në X, ndërsa rezultatet filluan të dalin nga i gjithë vendi. Kjo nuk ishte shumë larg së vërtetës. Vetëm dhjetë muaj pas një paraqitjeje të dobët në zgjedhjet e përgjithshme të Turqisë, në të cilat humbi një mundësi të artë për të rrëzuar Erdogan, partia kryesore opozitare e vendit arriti të rivizatojë hartën e saj politike. Rezultati është shfaqja më e mirë e CHP-së veterane në çdo zgjedhje, lokale apo të përgjithshme, që nga fundi i viteve 1970.
Në Ankara, kryeqyteti i vendit dhe qyteti i tij i dytë më i madh, kryebashkiaku aktual i CHP-së, Mansur Yavas, ishte në hap për të mposhtur kandidatin e AK-së me 25 pikë përqindjeje. Në Izmir, qyteti i tretë i Turqisë, kandidati për kryebashkiak i CHP-së ishte përpara me 11 pikë. Për herë të parë në dekada, opozita bëri gjithashtu depërtime të mëdha në qytete dhe fshatra të vegjël, tradicionalisht burimi i mbështetjes thelbësore të AK-së.
“Harta elektorale e Turqisë është transformuar”, tha Evren Balta, një profesore në Universitetin Ozyegin.
Zgjedhjet duket se do të riformësojnë politikën kombëtare. Një fitore për AK-në do ta kishte bërë më të lehtë për Erdogan që të ecte përpara me futjen e një kushtetute të re, ndoshta e krijuar për t’i dhënë atij të paktën një mandat tjetër. Shkalla e humbjeve të AK-së në Stamboll dhe gjetkë do të thotë se oreksi i tij për ndryshime të tilla, të cilat do të duhej të hidheshin në një referendum, tani mund të zvogëlohet ose të zhduket fare.
“Kjo është jashtë parashikimeve tani”, thotë Berk Esen, një akademik në Universitetin Sabanci.
Përmirësimi i dukshëm i rezultatit zhgënjyes të CHP-së (25.3%) në zgjedhjet parlamentare të vitit të kaluar ka të bëjë kryesisht me ekonominë. Pavarësisht garancive që Erdogan bëri verën e kaluar, kur ai dhe AK fituan në zgjedhjet presidenciale dhe parlamentare, ekonomia mbetet në gjendje jo të mirë. Edhe pas rritjes së normave të interesit në total mbi 40 pikë përqindjeje, inflacioni vjetor ka vazhduar të jetë në rritje, duke u mbyllur në 70%. Erdogan nuk mund t’u ofrojë më votuesve atë lloj fletëpalosjeje me të cilën ata ishin mësuar vitet e fundit dhe që i kanë mbrojtur ata nga rritja e çmimeve të konsumit.
“Për shkak të kthesës drejt ortodoksisë ekonomike, njerëzit po e ndjejnë dhimbjen ekonomike edhe më shumë se më parë”, thotë Balta.
Askund nuk ishin aq të larta sa në Stamboll, kryebashkiaku i të cilit ndonjëherë përshkruhet si posti i dytë më i fuqishëm i Turqisë, pas presidencës. Shtëpia e 16 milionë njerëzve, përfshirë emigrantë nga i gjithë vendi, Stambolli përbën gati 20% të popullsisë së Turqisë dhe mbi 30% të prodhimit të saj ekonomik. Kontrolli mbi buxhetin e tij prej 16 miliardë dollarësh dhe rrjetet e tij të patronazhit i ndihmon partitë politike të financojnë veten dhe miqtë e tyre. Qyteti gjithashtu bën dhe prish karrierë. Ishte fitorja e tij në zgjedhjet për kryebashkiak të vitit 1994 që së pari e ndihmoi Erdogan në skenën kombëtare, më pas në udhëheqjen e AK dhe përfundimisht në zyrën e lartë të Turqisë.
Shanset e Imamoglu për të ndjekur të njëjtën trajektore tani janë përmirësuar shumë. Tashmë politikani më i njohur i opozitës, 52-vjeçari tani ka një rrugë të qartë drejt udhëheqjes së Partisë Demokratike dhe një kandidim në zgjedhjet presidenciale të 2028-ës. Ndërkohë Erdogan është në një situatë jo të favorshme.
“Atij mund t’i duhet edhe të mendojë për zgjedhje të parakohshme ose një kalim në një sistem parlamentar”, thotë Esen.
Udhëheqësi i Turqisë e di se nëse ai ose pasardhësi i tij do të humbiste ndaj zotit Imamoglu, AK do të mbetej e pafuqishme.
“Për të ky është një skenar makth”, thotë ai. /vizionplus.tv
