Kur shikoni sytë vezullues të një foshnjeje, mund të pyesni veten se çfarë po ndodh në mendjen e tyre të vogël kureshtare. Për fat të mirë, shkenca tani mund të hedhë dritë mbi pyetjet rreth fazave të zhvillimit të vetëdijes së një fëmije.
Vetëdija është një pyetje themelore në psikologji, veçanërisht nga një këndvështrim zhvillimor. Në cilën pikë fëmijët ndërgjegjësohen për veten ? Si dhe kur bëhen të vetëdijshëm? Në realitet, ekzistojnë pesë nivele të vetëdijes tek fëmijët, që nga lindja deri në rreth 4-5 vjeç.Fazat e zhvillimit të vetëdijes:
Niveli 0 – Mungesa e Vetëndërgjegjësimit
Ka të bëjë me foshnjat e porsalindura që nuk janë plotësisht të vetëdijshëm për reflektimin e tyre në pasqyrë. Reflektimi perceptohet si një shtrirje e mjedisit dhe ngatërrohet me realitetin përreth. Foshnjat në këtë nivel nuk tregojnë reagim të vetëdijshëm ndaj imazhit të tyre.
Niveli 1 – Diferencimi i Lëvizjeve të Vetë-Prodhuara
Zakonisht vërehet rreth moshës 6 deri në 9 muaj, individi fillon të dallojë një ndryshim midis lëvizjeve të pasqyruara në pasqyrë dhe lëvizjeve të tjera në mjedis. Ai shënon një hap fillestar në diferencimin midis vetes dhe pjesës tjetër të botës.
Niveli 2 – Eksplorimi i Lidhjes Intermodale
Rreth moshës 9 deri në 12 muajsh, individi përparon drejt eksplorimit aktiv të lidhjes midis lëvizjeve që shihen në pasqyrë dhe lëvizjeve të ndjera. Ata zhvillojnë një qëndrim soditës, duke demonstruar një ndërgjegjësim të shtuar për ndërveprimin midis trupit të tyre dhe reflektimit të tij në pasqyrë.
Niveli 3 – Vetë-njohja
Zakonisht arrihet në moshën rreth një vjeçare, fëmijët fillojnë ta njohin reflektimin si “veten e tyre”.
Niveli 4 – Vetë-identifikimi përtej të tashmes
Mes 18 muajsh dhe 2 vjeç, fëmijët arrijnë këtë nivel. Kjo korrespondon me aftësinë për të identifikuar imazhin e tyre në foto dhe video nga e kaluara. Kjo tregon se vetëdija nuk është më e kufizuar në njëkohshmërinë kohore dhe rastësi hapësinore, por vazhdon me kalimin e kohës.
Niveli 5 – Njohja e një perspektive të jashtme
Në moshën 2 deri në 3 vjeç, fëmijët fillojnë të njohin jo vetëm pikëpamjen e tyre, por edhe të marrin në konsideratë se si perceptohen nga të tjerët. Kjo shpesh manifestohet nga sjelljet e sikletit ose krenarisë para pasqyrës, duke treguar një simulim mendor të shqyrtimit publik mbi veten.
Për dekada, neuroshkencëtarët kanë kërkuar një sinjal të qartë të vetëdijes në aktivitetin elektrik të trurit. Ky sinjal përcakton nëse të rriturit me vetëdije minimale ose të anestezuar janë të vetëdijshëm dhe kur fillon ndërgjegjja tek foshnjat. Studimet mbi të rriturit kanë treguar një model të veçantë të aktivitetit të trurit në dy faza. Pyetja ishte nëse një model i tillë mund të ishte i pranishëm tek foshnjat.
Ekipi përdori kapele të pajisura me elektrodë për të monitoruar aktivitetin e trurit të 80 foshnjave të moshës 5, 12 ose 15 muajsh. Foshnjat u ekspozuan ndaj një imazhi të fytyrës në një ekran për një pjesë të sekondës. Studiuesi Sid Kouider vëzhgoi lëkundjet në aktivitetin elektrik të trurit, të njohur si potencialet e lidhura me ngjarjet (ERPs), në trurin e foshnjave. Edhe foshnjat 5-muajshe shfaqën një valë të ngadaltë të vonë, megjithëse më të dobët dhe më të shtrirë sesa tek foshnjat më të rritura.
Kjo valë e vonë e ngadaltë mund të tregojë mendim të vetëdijshëm, duke sugjeruar që imazhi ruhet shkurtimisht në ‘kujtesën e punës’ të përkohshme të foshnjës. Sipas Kouider, vetëdija përbëhet nga kjo kujtesë pune.
Ndërsa rezultatet janë premtuese, nevojiten kërkime të mëtejshme për të eksploruar se si këto sinjale të vetëdijes janë të lidhura me të mësuarit, veçanërisht zhvillimin e gjuhës tek foshnjat.
Studiuesit pranojnë se krahasimi i valëve të trurit të foshnjave me ato të të rriturve është i ndërlikuar. Komponentët e potencialeve të lidhura me ngjarjet (ERP) ndryshojnë ndjeshëm gjatë viteve të para të jetës.
