Islami në Bosnje-Hercegovinë dhe në rajonin e Sanxhakut në Serbinë jugperëndimore konsiderohet kozmopolit dhe tolerant. Myslimanët sunitë kanë jetuar këtu me të krishterët dhe hebrenjtë për shekuj, duke krijuar formën e tyre të Islamit evropian.
“Por që nga vitet 1990, ky Islam ka qenë vazhdimisht nën presionin e ndikimeve të jashtme. Një sulm ndaj një roje sigurie në ambasadën izraelite në Beograd më 29 qershor 2024 tani po ushqen frikën se mund të shpërthejë një valë e re radikalizimi,” vëren Deutsche Welle.
Para luftës së Bosnjës (1992-1995), nuk kishte salafistë apo vehabistë në Ballkan, thotë Vedran Džić nga Instituti Austriak për Politikat Ndërkombëtare në Vjenë. “Ata nuk i kanë rrënjët në Ballkan”. Deri më sot, grupet radikale janë një pakicë e vogël në mesin e muslimanëve.
Ndikimi i grupeve radikale gjatë luftës së Bosnjës
Gjatë luftës së Bosnjës, boshnjakët myslimanë morën mbështetje të konsiderueshme ushtarake, veçanërisht nga vendet islamike, dhe luftëtarët e huaj sollën në vend edhe lëvizje radikale islamike, të cilat nuk u zhdukën pas përfundimit të luftës. Ata janë “themeli i islamizmit politik” në Bosnje-Hercegovinë, shkruan Carsten Dummel në një analizë për Konrad Adenauer Stiftung (KAS). Dumel ishte menaxher i zyrës së Fondacionit në kryeqytetin e Bosnjës, Sarajevë, nga viti 2014 deri në 2018.
Rreth 4,000 muxhahidë nga vendet arabe luftuan në anën boshnjake në atë kohë, shumë prej të cilëve mbetën në vend pas Marrëveshjes së Paqes të Dejtonit në 1995. Grupet radikale janë vendosur në disa pjesë të Bosnjë-Hercegovinës dhe Sanxhakut që nga fundi i viteve 1990 1990 me mbështetje të hapur nga Arabia Saudite. Paratë saudite u përdorën për ndërtimin e xhamive salafiste dhe mirëmbajtjen e institucioneve kulturore.
Gjatë luftës në Siri dhe Irak, Shteti Islamik shërbeu si një platformë për të rinjtë që ishin të zhgënjyer nga shoqëria dhe shkuan të luftonin për xhihad në ato dy vende, sipas Žižić. Në atë kohë, Bosnja dhe Hercegovina ishte një nga vendet evropiane me numrin më të madh të luftëtarëve të IS-it për frymë. Këta mbështetës të IS-it në fakt vinin nga disa fshatra salafiste në Bosnje. Pas përfundimit të IS në Siri dhe Irak në vitin 2019, kjo formë radikalizimi u tërhoq përsëri. Që atëherë nuk ka pasur më sulme islamike në Ballkanin Perëndimor.
Tërheqja saudite
Por organizatat radikale vazhdojnë të ekzistojnë, edhe pse Arabia Saudite ka reduktuar ndihmën e saj financiare. Sipas raportimeve të mediave, sulmuesi në Beograd, një serb i konvertuar, ishte radikalizuar në to. Së fundmi ai jetoi në qytetin me shumicë myslimane të Novi Pazarit në rajonin jugor serb të Sanxhakut. Në janar 2020, Princi i Kurorës Saudite Mohammed bin Salman njoftoi se xhamitë jashtë vendit nuk do të mbështeteshin më. Në vitin 2021, sundimtari de fakto i vendit e përshkroi “interpretimin ultra-konservator të Islamit si të vjetëruar” në një fjalim televiziv.
Këtu është thyer një shtyllë ekstremizmi. Faktorët e rinj luajnë një rol në këtë. Lufta e vazhdueshme në Lindjen e Mesme mund të bëhet një shtytës i ri i radikalizimit.
Lufta e Gazës kontribuon në radikalizimin e të rinjve myslimanë se çdo konflikt tjetër në mbarë botën. “Në botën arabe dhe islame ka emocione të forta për shkak të vdekjeve të shumta në Gaza që duhen mbajtur zi çdo ditë.” Kjo gjithashtu mund t’i çojë të rinjtë në krahët e forcave radikale.
Radikalizimi përmes luftës së Gazës?
Shkencëtari politik Vedran Zhižić beson gjithashtu se ngjarjet aktuale në Lindjen e Mesme po kontribuojnë në një valë të re radikalizimi, edhe nëse numri i këtyre radikalëve të rinj nuk mund të përcaktohet saktësisht. Në Ballkanin Perëndimor, lufta e Gazës shihet si një fushatë globale kundër myslimanëve. “Perëndimi vajton fëmijët e vdekur në Ukrainë, por ka heshtje për Gazën”. Kjo çon në hidhërim, pakënaqësi antiperëndimore dhe gjithashtu antisemitizëm.
Politika e Serbisë shihet gjithashtu si ambivalente. Nga njëra anë, vendi mbështet shqetësimet e palestinezëve ndërkombëtarisht, por nga ana tjetër, ai furnizon Izraelin me armë nga 7 tetori 2023.
Padrejtësi sociale dhe pakënaqësi
Shumica e myslimanëve në Bosnje-Hercegovinë dhe Sanxhak e refuzojnë ekstremizmin si abuzim të fesë së tyre. Komuniteti Islamik është distancuar qartë nga sulmi terrorist në Beograd. Por përveç luftës së Gazës, pabarazia sociale dhe premtimi i paplotësuar për një të ardhme më të mirë pas përfundimit të luftës në Bosnje janë gjithashtu terren pjellor për radikalizëm./vizionplus.tv
